Tag Archief van: lichaamsbewustzijn

sterker-door-obstakels

Sterker door obstakels

Door genegenheid
en aandacht wordt
koper goud.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de doorn een mooie bloem.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de gevangenis een groen weiland.

Fragmenten uit het gedicht ‘De genegenheid’ van Rumi, in de vertaling van Kader Abdolah

Stel je voor dat je een podium opkomt en gaat staan voor een publiek. Zonder iets te zeggen of iets bijzonders te doen. Gewoon als jezelf, niet groter en niet kleiner. Wat gebeurt er dan met je? Je komt vermoedelijk niet alleen dat publiek, maar vooral jezelf tegen. Obstakels in de vorm van gedachten als: ‘Wat sta ik hier te doen?’ ‘Iedereen kijkt naar me, wat vinden ze van me?’ ‘Hoe kom ik hier zo snel mogelijk weg?!’ ‘Zouden ze kunnen zien dat mijn hart bonkt?’

Ongemak in bepaalde situaties kan je door oefening overstijgen. Dan wordt koper goud. Je kunt bijvoorbeeld leren om zichtbaar te zijn voor een publiek en ervan te genieten. De meeste obstakels kan je overwinnen met genegenheid en aandacht.

WAT IS EEN OBSTAKEL?

Een obstakel is een uitdaging die je in de weg staat om te gaan waar je wil gaan, en te doen wat je wil doen. Obstakels komen en gaan, in verschillende soorten en maten. Sommigen zijn relatief klein: een steen op de weg, een file, je oppas komt niet opdagen. Grotere struikelblokken kan je tegenkomen in allerlei vormen. Angst voor zichtbaarheid, behoefte aan erkenning, langdurig slaapgebrek of vliegangst. Of in de vorm van personen: je leidinggevende, een lastige opdrachtgever of je pubers.

Er zijn mensen die nauwelijks last hebben van beren op de weg. Het lijkt wel alsof ze juist kracht ontlenen aan wat ze tegenkomen. Ze zien uitdagingen als iets waarmee je kan werken, in plaats van als een probleem. Inspirerend!

OBSTAKELS ALS SPRINGPLANK

Obstakels kunnen je sterker maken. Je kan dat wat je tegenhoudt, gebruiken om vooruit te komen. Belemmeringen bieden gelegenheid om eigenschappen te ontwikkelen als geduld, creativiteit en moed. Er zijn prachtige levensverhalen van mensen die sterker zijn geworden door tegenslag. Oeroude verhalen zoals sprookjes en legenden, maar ook moderne verhalen.

Greet Vonk en Anja Jongkind deden onderzoek naar posttraumatische groei. Hun conclusie is dat sommige mensen sterker en wijzer worden na traumatische gebeurtenissen. Ze hebben van een doorn een bloem weten te maken. Dit is het boek dat zij erover publiceerden: PostTraumatische groei – Sterker door Ellende.

JE LICHAAM ALS BRON VAN TRANSFORMATIE

Niks mis dus met obstakels. Soms kom je in je leven nu eenmaal een rotsblok tegen, een spoorwegovergang of een verboden toegangsbord. De vraag is of je ze weet te benutten als een springplank of ze ervaart als een moeras.

Vaak kan je een obstakel wegnemen, er omheen bewegen of een nieuwe, onverwachte stap maken. Dan worden hindernissen een kans om voorbij je grenzen te groeien. Je zelfgebouwde gevangenis blijkt een vrije speelruimte te zijn.

Obstakels hebben een enorme transformerende kracht, die je kunt aanboren via je lichaam. Je kunt leren om ze in te zetten als springplank. Zodat je ook bij tegenwind aanwezig blijft met je volledige potentieel.

WORKSHOP STERKER DOOR OBSTAKELS

Op vrijdag 3 april 2024 geef ik opnieuw de populaire workshop Sterker door obstakels, met daarin veel praktische oefeningen om te werken met uitdagingen die je tegenkomt in je werk en dagelijks leven. Over lichaamsbewustzijn als manier om sterker te staan en liefdevol om te gaan met hindernissen op je pad.

je plek innemen

Je plek innemen

Everything is waiting for you – David Whyte

Voor een grote groep mensen begeleid ik een zwermoefening. Ik geef een paar simpele instructies. Na enige minuten gebeurt het: de groep beweegt als een eenheid. In de nabespreking is er ontroering, verwondering en verbazing. Een man stapt enthousiast naar voren en roept: ’Ik was de leider, iedereen volgde mijn beweging!’ Iemand anders merkt op: ik voelde me ook de leider! Dit is zelfsturing in optima forma: iedereen in de groep heeft zich leider gevoeld. Het innemen van je plek is een voorwaarde voor een dergelijke ervaring.

In mijn werk zet ik verschillende soorten zwermoefeningen in: loopoefeningen waarin je gezamenlijk door de ruimte beweegt. Die oefeningen kunnen een ervaring van eenheid oproepen. Het gevoel dat iedereen een eigen plek heeft en van daaruit bijdraagt aan de beweging van het geheel. Maar dat gevoel van gezamenlijkheid ontstaat niet zomaar. Daar is voorbereiding voor nodig. Daarom doen we van tevoren oefeningen die gaan over het innemen van je plek, over samenvallen met jezelf. Training in bewustwording van je eigen lichaam en je mate van aanwezigheid. Je plek innemen maakt dat je vrij kunt bewegen in een geheel.

Stoelendans: je plek pakken

Als kind vond ik stoelendans een spannend en leuk spel. In het begin is er voor iedereen een stoel. Je rent rond in een groep en bij iedere ronde is er een stoel minder. Wie niet op tijd een plekje bemachtigt, mag in de volgende ronde niet meer meedoen. Spannend is: hoor ik er zo meteen nog bij, is er straks een plek voor mij? Leuk is om te onderzoeken hoe je er zo lang mogelijk bij kan blijven horen, hoe je zo handig mogelijk je eigen plek kan pakken.

Soms lijkt het in het dagelijks leven alsof we met z’n allen rondjes rennen, op zoek naar een eigen plek. Dat kan het gevoel geven alsof je moet opletten dat er een plek voor je is. Bijvoorbeeld op een overvol station, binnen een druk team, of op een geanimeerd feest.

Zelfs het plaatsen van een bericht op Social Media kan voelen alsof je moet invoegen op een drukke snelweg. Er wordt zoveel aangeboden, is er ook plek voor mij? Ja natuurlijk is die plek er, als je authentiek aanwezig bent. Degenen die het meeste van zichzelf durven te laten zien, oogsten vaak het meeste bekijks.

Leren om je plek in te nemen

Authentiek aanwezig zijn leer je door je lichaamsbewustzijn te trainen. Dat maakt dat je tegelijk kunt concentreren op jezelf en op een geheel. Door het trainen van je lichaamsbewustzijn houd je koers. Je kunt wakker en ontspannen aanwezig zijn in je eigen lichaam en de omgeving waarin je verkeert.

Alertness is the hidden discipline of familiarity

Alleen-zijn versus samen-zijn

Een dichter die het thema van alleen-zijn versus samen-zijn prachtig onder woorden brengt is David Whyte. In zijn gedichten schrijft hij regelmatig over alleen zijn en deel zijn van iets groters. Luister naar het gedicht ‘Everything is waiting for you’, voorgelezen door de dichter zelf.

Put down the weight of your aloneness and ease into the conversation

Op woensdag 1 november geef ik opnieuw de workshop Authenticiteit en erbij horen
Aan de hand van lichaamsgerichte oefeningen – waaronder zwermoefeningen – train je om je plek in te nemen en als jezelf deel te zijn van een groter geheel.

Workshop Authenticiteit en erbij horen

In de blog Erbij horen en in de blog Echt contact maken lees je meer over deze en aanverwante thema’s.

embodiment

Embodiment als leiderschapsinstrument

Embodiment betekent belichaming. Het gevolg van embodiment is dat je stevig staat als het hard waait, dat je draagkracht groter is en dat je een heldere boodschap neerzet. Ook als die ongemakkelijk is. Essentieel voor leiders en begeleiders.

Embodiment in de praktijk

De deelnemers van het team dat ik begeleid zijn tegendraads en lacherig. Mijn opdracht is om dit team diepgaand met elkaar in gesprek te laten gaan over gevoelige zaken die moeilijk bespreekbaar zijn. Vertrouwen ontbreekt nog volledig. Sommigen kiezen ervoor niet mee te doen met de eerste oefeningen, maar wel commentaar te geven op de anderen. Een mooie gelegenheid om mijn eigen technieken rondom stevig staan in intense situaties in de praktijk te brengen!

Ik ga letterlijk stevig staan, voel mijn lichaam, check mijn adem en ben me bewust van de ruimte om me heen. Ik kies ervoor om aan te sluiten op de bestaande sfeer en introduceer een hilarische loopoefening waarin veel te lachen valt. Na afloop vraag ik het team of er altijd zoveel gepraat en gelachen wordt als ze samen oplopen in het werk. En in hoeverre ze het idee hebben dat non-verbaal contact een rol speelt bij samenwerking. Op dat moment ontstaat de rust om uit te wisselen over dingen die ongezegd zijn gebleven.

Herken je dit soort ongemakkelijke situaties in je rol van begeleider of teamlid? Hoe zorg je er op dit soort momenten voor dat er een kantelpunt ontstaat? In de eerste plaats door zelf helemaal aanwezig te blijven, met je volledige potentieel. Embodiment is daarvoor de sleutel. In onze pijlsnelle wereld heb je niet alleen je hoofd, maar ook andere vaardigheden nodig om effectief af te stemmen, zodat je vernieuwing en opening kunt brengen waar dat nodig is.

Wat is embodiment?

‘Embodiment’ is essentieel voor leiders en begeleiders. Het woord betekent belichaming. Het gevolg van embodiment is dat je stevig staat als het hard waait, dat je draagkracht groter is en dat je een heldere boodschap neerzet, ook als die ongemakkelijk is.

Elk lichaam houdt van beweging en geen enkel lichaam is gebaat bij stagnatie – of dat nu een individueel lichaam is of een ‘sociaal lichaam’ in de vorm van een groep. De meeste lichamen zijn zich nauwelijks bewust van de mogelijkheden die embodiment biedt. Ze kennen die mogelijkheid niet of onvoldoende.

Drie redenen om als leider embodiment te leren inzetten:

  1. Embodiment is een manier om helemaal aanwezig te blijven bij de mensen die je begeleidt, ook op spannende momenten. Dat maakt dat je kunt kiezen hoe je antwoordt op situaties en hoe je anderen beïnvloedt met jouw aanwezigheid. Momenten dat je jezelf dreigt te verliezen zijn bij uitstek een uitnodiging om je lichaamsbewustzijn in te zetten. Lukt dat je? Dan zal je een krachtige bijdrage leveren!
  1. Je kunt embodiment inzetten om je eigen kalmte, energie en afstemming te vinden. Daarnaast kan je met jouw embodiment ook anderen helpen om hun balans, eigenheid en betrokkenheid te ontdekken. Jouw staat van zijn heeft een directe invloed op die van anderen.
  1. Embodiment biedt de mogelijkheid om oefeningen in te zetten als metafoor. Wat er gebeurt in een lichaamsgerichte oefening, spiegelt feilloos wat er gebeurt in de dagelijkse realiteit van teams en individuen. Daardoor kunnen er in de nabespreking inzichten ontstaan die voorheen verborgen bleven.

Kortom: wanneer je als leider of begeleider niet alleen je hoofd, maar ook je lichaamsbewustzijn inzet, sta je merkbaar sterker in uitdagende situaties. Je hebt meer informatie over wat zich afspeelt in de groepen of individuen die je begeleidt. Je maakt wezenlijk contact. Dat helpt om te handelen voorbij verwarring & chaos. Je zult dan als begeleider een sterke leeromgeving neerzetten. Embodiment mobiliseert je kracht, je talent voor verbinding en je compassie.

Download de oefening: je lichaam spreekt de waarheid

Embodied Learning biedt praktische oefeningen, ervaringen en technieken om je embodiment te versterken door je lichaamsbewustzijn te vergroten. Dat maakt dat je zinvolle en diepere resultaten bereikt met de mensen die je begeleidt. Download hier de oefening ‘je lichaam spreekt de waarheid’ uit mijn boek Stevig staan in intense situaties.

Social Presencing Theater

Social Presencing Theater

Steeds meer leiders willen hun fysieke intelligentie bewust inzetten in het werk. Een goed idee, want daar valt veel winst te halen! Lichaamsbewustzijn is een ingang naar meer informatie, meer impact en minder hard werken in situaties van verandering. Social Presencing Theater is een methode die helpt om je lichaam als leider optimaal in te zetten. Daarom is het een belangrijke pijler van Embodied Learning. 

‘To become a leader we first have to learn how to be a human being’ Peter Senge

Social Presencing Theater

Social Presencing Theater (SPT) is een vernieuwende, ervaringsgerichte methode die je leert om lichaamsbewustzijn in te zetten als leiderschapsinstrument. Ik nam in 2013 met veel enthousiasme deel aan de eerste opleiding SPT bij de toen 70- jarige choreografe Arawana Hayashi in New York. Sindsdien werk ik ermee in workshops, mijn programma Embodied Learning en in organisaties. De methode heeft mijn kijk op mezelf, op organisaties en op de wereld ingrijpend veranderd.

SPT werd ontwikkeld aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT), door Arawana Hayashi samen met Otto Scharmer van Theory U. SPT laat verborgen dynamieken en mogelijkheden zien in personen, teams en organisaties. Het geeft pijlsnel inzicht in situaties en mogelijkheden voor verandering.

In een artikel in Strategy and Business beschrijft Otto Scharmer de methode als volgt: “It is a method for helping organisations and larger social systems to get in touch with the knowledge they already have about the deep interpersonal structures that inhibit real changes from happening.”

Social Presencing Theater betekenis 

‘Social’: Social Presencing Theater is sociaal omdat het in essentie gaat over de verbinding met jezelf en met anderen. Het laat veel zien over ons gedrag binnen de sociale netwerken waarin we bewegen, en over onderlinge verbondenheid. Het helpt individuen, teams en organisaties om de samenwerking te verbeteren en zinvolle verandering tot stand te brengen.

De term ‘Presencing’ verwijst naar een combinatie van ‘presence’ (aanwezigheid) en ‘sensing’ (waarnemen), zoals geïntroduceerd door Peter Senge en verder toegepast door Otto Scharmer van TheoryU. ‘Presencing’ verwijst ook naar present zijn: helemaal aanwezig zijn in het hier en nu. Door bewuste waarneming via al je zintuigen en je intuïtie, leer je aanwezigheid zonder terughouding. Hierdoor maak je contact met je volledige potentieel en de mogelijkheden van de situatie waarin je je bevindt. SPT geeft dus informatie over je eigen potentieel, dat van je team en je organisatie.

Het woord ‘Theater’ wordt gebruikt in de oorspronkelijke (oud-Griekse) betekenis van het woord, namelijk ‘een plaats waar je iets te zien krijgt dat betekenis heeft’. SPT gaat niet over acteren, maar over authentiek zijn. Het gaat niet over de interpretatie van lichaamstaal, maar over het waarnemen en inzetten van de unieke informatie die je lichaam geeft.

Eenvoudige oefeningen

SPT werkt met eenvoudige houdingen en bewegingen die je lichaamsbewustzijn versterken en inzicht geven in groepsdynamieken. De oefeningen geven direct toegang tot kennis die via je hoofd verborgen blijft. Soms is die informatie heel verrassend. Je lichaam kan bijvoorbeeld informatie geven over de toekomst: de oplossing van obstakels, duidelijkheid waar een situatie heen wil, inzicht in wat zich aan het ontwikkelen is. Dat helpt om de juiste besluiten te nemen, op het goede moment.

Social Presencing Theater werkt met drie lichamen: je eigen lichaam, het sociale lichaam waarin je je beweegt en het ‘lichaam’ van de aarde. Een nadere beschrijving van deze drie lichamen vind je in het interview ‘Lichaamsgericht luisteren loont voor leiders’.

Social Presencing Theater in beeld

Deze korte film geeft een beeld van Social Presencing Theater. Een video over de toepassing van SPT in het onderwijs vind je linksonder op de pagina Video van mijn website. Maar om werkelijk te doorgronden wat SPT is, moet je het aan den lijve ervaren!

Social Presencing Theater Training

Social Presencing Theater is een pijler van de Jaartraining Embodied Learning. Via deze link vind je de brochure, praktische informatie en ervaringen van deelnemers. 

Wil je kennismaken met Social Presencing Theater of de training volgen op een ander moment of locatie? Verzamel dan een groep van minimaal 6 personen en ik kom met plezier naar jullie toe.

In mijn boek ‘Stevig staan in intense situaties’ lees je meer over Social Presencing Theater.

Je lichaam inzetten tijdens je werk

3 manieren om je lichaam in te zetten tijdens het werk

Je zit in vergadering, maar bent in gedachten nog bezig met de vorige bespreking. Of je praat met iemand en denkt ondertussen aan het volkoren brood dat je niet moet vergeten bij de supermarkt straks. Je werkt op je computer en ‘ping’ daar is weer een appje op je telefoon. Herkenbaar?

Lichaamsbewustzijn in de sluimerstand

Tijdens het werk zijn we een groot deel van de tijd afwezig. Je lichaam is er wel, maar je aandacht is ergens anders. Dat vermindert je focus, het vertroebelt je waarneming en het verhoogt de ervaren werkdruk. Bovendien mis je veel relevante informatie. Een gemiste kans. Je lichaam is een waardevolle bron van informatie. Zorg dat je het benut!

Hoe zet je je lichaam áán?

Als je helemaal aanwezig wil zijn, zet dan je lichaamsbewustzijn in. Dat is de sleutel naar optimaal functioneren. (Voel je je lichaam terwijl je deze blog zit te lezen?)

Je lichaam geeft informatie op 3 niveaus.

1. Je lichaam als stress-thermometer

Je lichaam zendt voortdurend signalen uit over je eigen welbevinden, je behoeften, je vitaliteit. De kunst is om tijdens het werken goed naar deze signalen te luisteren: nu is het tijd voor pauze, dit telefoongesprek komt ongelegen, contact met deze persoon geeft me energie.
Een deelnemer aan mijn leergang Embodied Learning formuleerde het als volgt: “Ik wil mijn stress-thermometer beter leren lezen”. Als je bewust bent van die thermometer kan je meer ontspannen en gefocust functioneren.

2. Je lichaam als kaart van je omgeving

Als je bewust ben van je lichaam kan je beter luisteren en meer waarnemen. Je hebt gedetailleerde informatie over je omgeving. Je weet: wat speelt hier echt, wat zit er in de weg, welke woorden of acties passen hier, wat is de volgende stap.
Een deelnemer aan mijn leergang vertelde na afloop: “Het lijkt wel of ik intelligenter ben, ik weet precies welke beslissingen ik moet nemen.”

3. Je lichaam als satellietschotel

Wat minder mensen weten: lichaamsbewustzijn nodigt de wijsheid in groepen uit. Met je aanwezigheid spreek je de collectieve intelligentie aan.
Je hebt ruimte voor verschillende perspectieven, zicht op wat er nodig is en intuïtieve kennis van de toekomst. Je impact is groter; de omgeving is meer geneigd met je mee te bewegen. Daardoor hoef je minder hard te werken.

Tijdens de leergang Embodied Learning leer je op alledrie de niveaus.

  • Over ontspannen en gefocust functioneren.
  • Over dieper luisteren en helder waarnemen, met doorbraken als gevolg.
  • Over minder hard werken doordat je de collectieve intelligentie aanspreekt en daarop vertrouwt.

Kennismaken met Embodied Learning?

collectieve intelligentie

Luistercirkels faciliteren collectieve intelligentie

– Interview met Paula Kolthoff van Embodied Learning

Luistercirkels faciliteren collectieve intelligentie. Ze zorgen voor verbinding en ontsluiten nieuwe oplossingen en ideeën. Paula Kolthoff, trainer, coach en expert belichaamd leren, vertelt in dit interview hoe deze werkwijze als interventie bij complexe of innovatieve processen binnen organisaties tot verrassende resultaten leidt.

Interview door Petra Hiemstra, www.haagsehoogvliegers.nl, 28 september 2018.

Luistercirkels faciliteren collectieve intelligentie? Vertel!

Een luistercirkel is een groep van maximaal 12 personen die bij elkaar komen om gedurende een uur naar elkaar te luisteren aan de hand van een concrete vraag of thema. In deze fase luisteren alle groepsleden naar elkaar en vindt er geen discussie plaats. Dat kan kan eventueel in een volgende fase. De cirkel wordt gefaciliteerd door een begeleider, die ik ‘facilitator’ noem. Meestal spreken en luisteren groepen naar elkaar in meerdere rondes. De eerste cirkel begint dan met een korte inleiding waarin de bedoeling en de werkwijze wordt uitgelegd. Het luisteren naar elkaar in luistercirkels is een vrij gestructureerd proces. Van tevoren spreek je met elkaar een aantal simpele basisregels af. Bijvoorbeeld dat iedereen spreekt vanuit eigen ervaring, niet om elkaar te overtuigen. Dat iedereen het bij de essentie houdt, zodat alle deelnemers tijd hebben om te spreken. En we maken afspraken over vertrouwelijkheid.

Het mooie van een cirkel is dat iedereen gelijk is, niemand heeft een aparte positie. Iedereen komt aan het woord, ook mensen die niet zo vanzelfsprekend het woord nemen. De deelnemers zitten er elk met hun eigen perspectief, wijsheid, kennis, vanuit hun eigen achtergrond en netwerk. Die verschillen zijn zo waardevol! De cirkel maakt het mogelijk om al die rijkdom te benutten.

Wat is jouw rol als facilitator?

Als facilitator begeleid ik groepen mensen om diep naar zichzelf en anderen te luisteren. De vraagstelling is afhankelijk van het doel. Het gaat om het voeren van het echte gesprek. In veranderprocessen kan ik bijvoorbeeld deelnemers uitnodigen om te vertellen wat er ècht in ze om gaat. Waar ze energie van krijgen, waar ze tegenop zien of waar ze bang voor zijn. Dat moet soms van ‘diep’ komen. Voor veel mensen is het spannend om te vertellen wat ze echt belangrijk vinden, of waar ze zich zorgen over maken. In sommige cirkels komt pijn naar boven, bijvoorbeeld na een fusie. Als daarnaar geluisterd wordt, ontstaat er vanzelf ruimte voor de toekomst. Luisteren is een vorm van erkenning. Het brengt verbinding en beweging. Vaak wordt er in de cirkels ook enorm gelachen. Luistercirkels zijn een bron van ontspanning, energie en nieuwe oplossingen.

Soms is het doel van een cirkel verwerking en het maken van een nieuwe start na een verandering, zoals een fusie of een crisis. Dan werken we met vragen als: “ Wat heb jij meegemaakt? Waar rouw je om? ” “ Wat wil je behouden?” Wat is voor jou de winst in de nieuwe situatie?”. Bij innovatieve processen, ligt de nadruk vooral op het genereren van ideeën. Dan gaat het om vragen als: “Welke suggesties heb jij om de situatie te verbeteren? Wat vind jij dat er moet veranderen? En: wat wil jij bijdragen?”

Je kunt een cirkel ook goed inzetten bij het maken van beslissingen waaraan iedereen een bijdrage levert.

Ik grijp zo min mogelijk in. Als facilitator heb je een voorbeeldfunctie door de manier waarop je luistert. Ik luister of iedereen aan het woord komt, nodig zwijgzame mensen uit om het woord te nemen, merk op of iemand meer spreektijd nodig heeft. Essentieel is om in balans te blijven op lastige momenten, bijvoorbeeld wanneer emoties hoog oplopen.

Wanneer dat nodig is, herinner ik de deelnemers aan een aantal basisprincipes. Denk aan gedeelde verantwoordelijkheid voor het scheppen van een veilige luisterruimte. Het belangrijkste wat ik als facilitator kan bijdragen, is het bewaken van die ruimte.

Als we binnen een organisatie meerdere groepen tegelijkertijd faciliteren, bespreken we de luistercirkels na in de groep van facilitators. Zo krijgen we overzicht over de reis die de groepen doormaken: wat zijn overeenkomsten, wat zijn verschillen, waar liggen kansen. We bespreken wat een volgende stap zou kunnen zijn, wat zinvolle vragen zijn om mee te werken. En we leren van elkaar.

De ontwikkeling in de cirkels wordt – met toestemming van de groepen – geschetst aan het kernteam van de organisatie, dat verantwoordelijk is voor het veranderingsproces als geheel.

Diep luisteren – hoe kijk jij daarnaar?

Diep luisteren is een kwaliteit van luisteren die ieder mens in huis heeft. Maar de meesten van ons zijn er niet in getraind. Gesprekken gaan gewoonlijk over het bevestigen van je persoonlijke mening, hoe subtiel ook. Diep luisteren is wezenlijk anders. Als luisteraar ben je met volle aandacht aanwezig bij de spreker, terwijl je tegelijk opmerkt wat er in jezelf om gaat. Je kan pas werkelijk horen wat iemand zegt als je tijdelijk je eigen mening, associaties en gedachten parkeert. Het opschorten van je eigen mening geeft de mogelijkheid om open te staan voor nieuwe perspectieven. Luisteren creëert een leerervaring.

Bij diep luisteren hoort waarachtig spreken: je luistert naar binnen wat je werkelijk wilt zeggen. Je spreekt uit wat waar is voor jou op dit moment. Daar is moed voor nodig. Een luistercirkel is een groep moedige mensen. Daarom is veiligheid zo belangrijk.

Vertraging is een essentieel ingrediënt voor een luistercirkel. Aanwezig zijn zonder haast. Ruimte laten tussen verschillende sprekers. Dan kan je goed waarnemen wat er in jezelf omgaat, horen wat de spreker zegt en opmerken wat er leeft in de cirkel, van moment tot moment.

Hoe vertraag je een luistercirkel?

Luisteren is natuurlijk zo oud als de wereld. Er zijn verschillende culturen waarin de kunst van het luisteren verregaand is ontwikkeld. De Inuït hebben een traditie om in een kring bij elkaar te zitten en in stilte besluiten te nemen. In Afrikaanse landen wordt de luistercirkel ook ingezet om de wijsheid in de groep te benutten. Deze mentaliteit komt voort uit Ubuntu, de Afrikaanse levenshouding die ervan uitgaat dat jouw waarde als individu is wat je bijdraagt aan de gemeenschap. Indianen gebruiken een ‘talking stick’ om rust in te bouwen in een groep luisteraars. Dit is een item dat in het midden van de cirkel ligt weer en dat je pakt als je wilt spreken en teruglegt als je uitgesproken bent. Daarna mag iemand anders hem pakken. Dit is één van de technieken die een groep helpt vertragen. De Quakers hebben rituelen waarin stilte en luisteren een rol spelen bij het nemen van gezamenlijke besluiten. Luistercirkels zijn dus een beproefd middel om de intelligentie die in een groep aanwezig is te vieren en in te zetten.

Er zijn zoveel werkvormen mogelijk in een luistercirkel: er zijn contemplatieve werkvormen, je kan werken met stilte, met speeddates, met sociocratische besluitvorming.

Waarom is diep luisteren belangrijk voor hedendaagse organisaties?

Een mooie vraag! In een tijd die zo complex is als de onze moeten we samenwerken om tot inzichten en oplossingen te komen. Luistercirkels zijn een gezamenlijk onderzoek naar meer inzicht en duidelijkheid. Diversiteit is het uitgangspunt, gezamenlijk eigenaarschap. Uit die collectieve wijsheid ontstaan wederzijds respect, verrassende impulsen, en best denkbare oplossingen voor ingewikkelde vraagstukken. Diep luisteren leidt tot collectief leiderschap.

Luisteren wordt door hedendaagse leiders zoals Scharmer, Laloux en Wheatley beschouwd als een wezenlijk kenmerk van de moderne leider. Waarachtige leiders stimuleren een luistercultuur, een inclusieve cultuur waarin alle stemmen in de organisatie worden gehoord, ook de afwijkende stemmen.

Jij bent trainer Embodied Learning en je traint leiders om leiderschap te versterken door lichaamsbewustzijn. Hoe helpt lichaamsbewustzijn bij diep luisteren?

Lichaamsbewustzijn is heel relevant bij diep luisteren. Werkelijk luisteren doe je namelijk met je hele lichaam. Een aandachtige luisteraar luistert niet alleen met zijn of haar oren, maar ook met hart en buik. Heb je weleens gemerkt dat je beter luistert als je met iemand wandelt? Eigenlijk jammer dat zoveel besprekingen zittend worden gevoerd!

Ik stimuleer facilitators om luistercirkels te starten met een ontspanningsoefening van een paar minuten. Dat maakt een groot verschil in de luisterkwaliteit van een cirkel. Deelnemers merken dat ook op. Zo’n oefening helpt om te luisteren vanuit volledige aandacht en concentratie. Als de aandacht in een cirkel afdwaalt of de emoties hoog oplopen nodig ik de deelnemers uit om met de aandacht naar het lichaam te gaan. Door even naar jezelf te luisteren ben je daarna weer beschikbaar om te luisteren naar het geheel.

Facilitators kunnen lichaamsbewustzijn inzetten om zelf optimaal aanwezig te zijn in de cirkel. Bewust ademen helpt bijvoorbeeld om informatie in te nemen en weer los te laten. Op die manier kan je fris blijven waarnemen wat er gebeurt, ook als de situatie ingewikkeld is. Je kan je kwaliteit van luisteren trouwens levenslang trainen en verdiepen.

Hoe wil jij luistercirkels verder inzetten om de collectieve intelligentie te faciliteren?

Ik zet me in voor ontwikkelingsprocessen waarbij de wijsheid van de groep wordt gewaardeerd en ingezet. Er is zoveel intelligentie in organisaties die nog niet wordt benut! Luistercirkels zijn toepasbaar bij alle veranderingsprocessen waar het van belang is om collectieve intelligentie aan te spreken. Je kan daarbij denken aan een transitie naar zelfsturing, aan nieuwe complexe ontwikkelingen in een organisatie, of het nemen van breed gedragen besluiten.

Afgelopen zomer heb ik bijvoorbeeld luistercirkels begeleid voor een internationale organisatie in een leiderschapscrisis. Prachtig werk omdat  boosheid, verwarring en teleurstelling transformeerden in nieuwe, frisse ideeen over de toekomst van de organisatie. Het ontwikkelen van een luistercultuur is essentieel voor organisaties op zoek naar wezenlijke vernieuwing.

Paula Kolthoff (1964) werkt sinds ruim 25 jaar als trainer, adviseur en coach. Haar missie is om leiderschap te versterken door lichaamsbewustzijn. Ze laat individuen en organisaties ervaren dat leiderschap verdiept en versterkt als je de wijsheid van je lichaam laten spreken. Lichaamsgericht luisteren is het hart van haar werk. Vanuit haar bedrijf helpt ze individuen en organisaties beter naar zichzelf en naar elkaar te luisteren. Meer informatie over haar werk vind je op haar website: www.embodiedlearning.nl

Kennismaken met Embodied Learning?

Meer lezen? Literatuur:

  • Baldwin, C. & Rogers, R. (2010). The Circle Way: A Leader in Every Chair. Berret-Koehler Publishers
  • Bohm, D. (2018). Over dialoog. Helder denken en communiceren. Uitgeverij Ten Have.
  • Laloux, F. (2015). Reinventing Organizations – Nederlandse editie. Uitgeverij Lannoo-Campus.
  • Scharmer, O. (2018). The Essentials Of TheoryU. Core Principles and Applications. Berret-Koehler Publishers.
  • Wheatly, M. (2017). Who Do We Choose To Be? Berret-Koehler Publishers.
  • Zimmermann, J & Coyle, V. (2009). The Way of Council. Bramble Books.
werken met embodied feedback

Embodied Feedback verrast en inspireert

Feedback geven en ontvangen zijn essentiële vaardigheden voor elke begeleider. Als je je lichaam leert inzetten bij het geven van feedback geeft dat waardevolle informatie. In Embodied Learning werken we met wat ik noem: ‘Embodied Feedback’. Dit is een manier van feedback geven die gebaseerd is op waarnemen zonder oordeel. Vaak spiegel je iets terug waar de ander zich niet bewust van was, waardoor de mogelijkheid ontstaat om te leren. 

Feedback is altijd subjectief

Het instrument voor het geven van feedback is je eigen, subjectieve waarneming. We zijn al snel geneigd te denken dat onze beleving de waarheid is, maar in feite is die heel subjectief. Misschien ken je de Ladder of Inference, een model dat door organisatiepsycholoog Chris Argyris is ontwikkeld om duidelijk te maken hoe subjectief onze waarneming eigenlijk is. De methode is onder meer gebruikt door Peter Senge in het boek The Fifth Discipline. Het model maakt duidelijk hoe onze overtuigingen en acties ontstaan op basis van selectieve waarneming.

Je kunt leren om vanuit een meer open houding je overtuigingen en acties op te bouwen.

Wat is Embodied Feedback?

Het is een manier om feedback te geven met inbegrip van deze subjectiviteit.

Een voorbeeld. Als je gaat staan met je armen schuin naar boven, zou de ene waarnemer kunnen denken dat je een boom nadoet, de volgende meent dat je blijdschap uitdrukt, weer een ander denkt dat je je uitrekt. Dit soort interpretaties zijn als feedback niet relevant. Toch is juist dát het soort feedback dat we elkaar vaak geven in werksituaties: ‘Ik merk dat je de laatste tijd minder gemotiveerd bent, vind jij dit werk eigenlijk wel leuk?’ Je geeft een interpretatie van iemands gedrag vanuit jouw subjectieve ervaring. Maar het zou ook zo maar kunnen dat deze persoon thuis een langdurig ziek kind heeft.

Dit versta ik onder Embodied Feedback:

1. Vertel wat je letterlijk waarneemt, zonder oordeel: ‘Ik zag dat je armen schuin naar boven gericht waren’. ‘Je had een lach op je gezicht terwijl je in die houding stond.’ ‘ Het viel me op dat je meer op je linkerbeen stond dan op je rechterbeen’.

2. Vertel wat je waarneemt in je eigen lichaam.
Bijvoorbeeld: ‘Ik kreeg kippenvel toen jij in die houding ging staan’ of ‘Ik kreeg de neiging om naar achteren te leunen’ , ‘Ik kreeg een glimlach op mijn gezicht.’

Embodied Feedback in 5 stappen:

  1. Vergeet alles wat je denkt te weten over feedback geven
  2. Maak contact met je intentie om de situatie/groep/persoon te verrijken (niet om het beter te weten!)
  3. Heb de moed om je kwetsbaar op te stellen – feedback is een kwetsbare situatie voor zowel gever als ontvanger
  4. Wees in contact met je lichaamsbewustzijn en zet je zintuigen wagenwijd open: wat neem je waar?
  5. Vertel wat je waarneemt, spreek alleen vanuit de ik-positie, in het besef dat je waarnemingen subjectief zijn

Embodied Feedback is overigens niet bedoeld als vervanging van gewone feedback. Als iemand iets doet waar je last van hebt of waar je blij mee bent, spreek diegene dan alsjeblieft gewoon aan. Gytha Heins deed een onderzoek naar aanspreekgedrag in organisaties en schreef er een leuk boek over: Aanspreken? Gewoon doen!

Embodied Feedback en collectieve intelligentie

In mijn workshops werk ik regelmatig met theateroefeningen. Na afloop geven de deelnemers elkaar Embodied Feedback: iedereen vertelt zijn/haar subjectieve, fysieke waarneming. Zo komen alle facetten van de diamant op een respectvolle manier in beeld. De collectieve intelligentie van de groep wordt voelbaar.  Dat zorgt voor ontroerende en verrassende leermomenten. In deze blog lees je meer over de kracht van collectieve intelligentie bij de begeleiding van groepen.

  • Spiegelen brengt beweging

Embodied Feedback kan je inzetten om te spiegelen zonder oordeel, bijvoorbeeld:

  • als je iemand coacht: ‘Het valt me op dat je voorhoofd gefronst is’, of ‘Ik zie dat je adem snel is’
  • in een teamoverleg: ‘Ik zie dat we allemaal achteruit leunen’ of ‘Ik heb energie gekregen van dit overleg’
  • als begeleider van groepen: om de collectieve wijsheid in de groep aan te spreken

Vaak is spiegelen voldoende om een situatie in beweging te brengen!

Meer Leren over Embodied Feedback?

Lichaamsgericht luisteren loont voor leiders

– Interview met Paula Kolthoff

Leren luisteren naar je lichaam is een relatief onbekende maar zeer effectieve manier om persoonlijk en zakelijk leiderschap te versterken.

Lichaamsgericht luisteren loont

Mijn werk is het versterken van persoonlijk leiderschap. Hedendaagse leiders staan voor zulke complexe uitdagingen. Ze voelen dat er ècht iets fundamenteel moet veranderen in de manier waarop we omgaan met onszelf en onze omgeving. Leiders worden in deze tijd uitgedaagd om hun persoonlijke beperkingen te overstijgen en te gaan werken vanuit hun hele persoon. Dat betekent leiding geven aan zichzelf en anderen vanuit hoofd, hart èn buik. Werken vanuit het hoofd is voor de meesten heel bekend, maar het hart en de buik dáár gaat Embodied Learning over.

Het lichaam is een ongelofelijk rijke bron van informatie, het draagt kennis en weten in zich, die de meeste mensen nog niet benutten. Leren luisteren naar je lichaam is een relatief onbekende maar zeer effectieve manier om persoonlijk en zakelijk leiderschap te versterken. Dat is de reden dat ik nu train, coach en luister onder de naam Embodied Learning. Het hart van mijn trainingsprogramma Embodied Learning is wat mij betreft lichaamsgericht luisteren. Ik noem dat ‘Embodied Listening’, luisteren met je hele lichaam.

Paula Kolthoff (1964) werkt sinds ruim 25 jaar als trainer, adviseur en coach. Haar missie is om leiderschap te versterken door lichaamsbewustzijn.  Zij noemt haar werk Embodied Learning: www.embodiedlearning.nl. Lichaamsgericht luisteren is het hart van haar werk. Vanuit haar bedrijf helpt ze individuen en organisaties om beter naar zichzelf en naar elkaar te luisteren. Ze laat individuen en organisaties ervaren dat leiderschap verdiept en versterkt wordt als je de wijsheid van je lichaam laten spreken.

Door Petra Hiemstra, 4 september 2017, www.haagsehoogvliegers.nl

Dit interview maakt deel uit van een serie van 16 portretten waarin hoogvliegers vanuit hun eigen praktijk vertellen over hun visie op liefdevol leiderschap en de rol van grootluisteren daarbinnen.

Hoe ontwikkel je lichaamsbewustzijn?

Dat doe je door alle antennes open te zetten. Dat zijn niet alleen de antennes van je oren. Dat zijn ook alle andere voelsprieten in je lichaam. Eigenlijk werk ik met drie ‘lichamen’:

De drie lichamen van leiderschap (Social Presencing Theater)

  1. Het persoonlijke lichaam, van waaruit we waarnemen en ervaren. Vragen die op dit niveau relevant zijn, zijn bijvoorbeeld: Waar gaat je aandacht naar uit, terwijl je luistert? Kun je terwijl je luistert, de steun van de stoel waarop je zit voelen, ben je je bewust van je ademhaling, van je houding, is die open of gesloten?
  2. Het sociale lichaam van de groepen waarin je verkeert. We bevinden ons iedere dag in allerlei grotere en kleinere sociale lichamen. In je gezin, op je werk, je sportvereniging, op het schoolplein of in de supermarkt beweeg je je in een ‘sociaal lichaam’, met eigen dynamieken, gewoontes, mogelijkheden en beperkingen.
  3. Het ‘lichaam’ van de aarde. Met ons persoonlijke lichaam en als deel van verschillende sociale lichamen zijn we aanwezig op het ‘lichaam’ van de aarde dat ons draagt, voedt en op allerlei manieren bewust of onbewust beïnvloedt.

De notie van de drie lichamen komt uit Social Presencing Theater. Dat is een lichaamsgerichte methode voor leiderschapsontwikkeling die is vorm gegeven door de choreograaf Arawana Hayashi, samen met Otto Scharmer van Theorie U. In dit blog kan je meer lezen over deze methode, die een belangrijke pijler is van Embodied learning.

Sensitiviteit voor systemen

Het gaat erom gevoel te krijgen voor je eigen lichaam en de context waarin je je beweegt. Sensitief worden voor de systemen waarin we werken, hoe zij op ons inwerken en voor de ruimte die we hebben om die systemen te veranderen. Deelnemers aan mijn trainingen leer ik om te ervaren: Hoe beweeg ik me in sociale netwerken? Ben ik een initiator, een volger of meer een observator? Welke dynamiek is of ontstaat er? Wat gebeurt er op dit moment? En wat gebeurt er in de marges? Ik vraag bijvoorbeeld aan mijn deelnemers: “ Kun je, terwijl je aan het werk bent, je tegelijkertijd bewust zijn dat je deel bent van de stad waarin je werkt?

De kracht van stilte

Luisteren is een basisvaardigheid voor een leider. En luisteren heeft een voorbeeldwerking. Eén goede luisteraar in een gezelschap, heeft een positieve invloed op het geheel. Een goed luisteraar inspireert anderen om ook te luisteren. Dirigenten doen vaak schitterende uitspraken over luisteren.

In de NRC zei Jaap van Zweden onlangs het volgende: ‘Wie wil dirigeren, moet bereid zijn een lange weg af te leggen, en niet vervuld zijn van zichzelf, maar van de muziek. ‘Het werkt pas als een buitenstaander voelt dat er noten door dat lichaam stromen. Echte magie kan ontstaan als een orkest die eigenschap herkent. In zo’n geval houden dirigenten op om dirigenten te zijn, dan worden ze de muziek zelf. Dat kost vele jaren van noeste arbeid. En dan nog zijn er geen garanties.’

Dirigent Benjamin Zander is ook zo’n prachtig voorbeeld van een meester-luisteraar. In deze Ted-talk vertelt hij over de de transformatieve kracht van luisteren naar klassieke muziek.

Stiltes spreken

Muziek is voor mij een voedingsbron om me aan op te laden. Toots Tielemans zei ooit: ‘De muziek zit niet in de noten, maar in de stilte ertussen.’ Door het vele luisteren naar en bewegen op muziek heb ik geleerd over de kracht van de stilte. Stiltes spreken. Door te luisteren leer je verschillende soorten en kwaliteiten kennen van stiltes in groepen. Stiltes kunnen zo verschillend zijn! Er zijn stiltes van verbazing, opluchting, verwarring, verbijstering, betovering… Stiltes bieden ruimte om innerlijk onderzoek te doen: wat gebeurt hier eigenlijk? Stilte is voor mij een bron van inspiratie. Net zoals Japans bloemschikken dat is.

Ikebana

Misschien houd ik daarom wel zo van Ikebana. Daarin speelt stilte een grote rol. Bij deze vorm van bloemschikken gaat het niet zozeer om de bloemen, maar om de ruimte daartussen en er omheen.  Een goed bloemstuk weerspiegelt de seizoenen en de sfeer op dat moment. Ikebana helpt me om al mijn zintuigen in te zetten, in elkaar over te laten lopen en elkaar te laten versterken.

Om me helemaal op te laden ga ik regelmatig op retraite. Het is voor mij vanzelfsprekend om me jaarlijks enkele weken terug te trekken. Dat is tijd om al mijn zintuigen open te zetten en te oefenen om helemaal aanwezig te zijn.

Echt aanwezig zijn schept een optimale leeromgeving

De basis van leiderschap is ‘er helemaal zijn’. Dat Zijn omvat de dimensies van je eigen lichaam, de groep waarin je je beweegt en de ruimte er om heen.

In mijn groepen merk ik de enorme impact van aandachtig aanwezig zijn. Als een groep mensen bereid is om met volledige aandacht aanwezig te zijn bij zichzelf, elkaar en de ruimte die hen omvat, dan gebeurt er iets met het leervermogen van de groep. Dan ontstaat een optimale leeromgeving.

Je eigen lichaam kun je zien als het anker voor aanwezigheid. Eenvoudige zaken waarmee je kunt checken of je volledig aanwezig bent, zijn bijvoorbeeld: de steun van de stoel voelen waarop je zit, je voeten voelen op de grond, checken of je hoofd, hart en buik helemaal open zijn. Helemaal aanwezig zijn kan alleen met volledig bewustzijn van je eigen lichaam.

Zintuigen als poort voor leiderschap

In mijn werk onderzoek ik permanent hoe de zintuigen functioneren als een poort waardoor je leiderschap kan versterken. Daarbij gaat het om alle vormen van zintuiglijk waarnemen: kijken, ruiken, voelen, proeven en luisteren. Wat mij trof, is dat Otto Scharmer in zijn Theorie U zo duidelijk maakt dat luisteren zowel de belangrijkste, als de meest onderschatte leiderschapsvaardigheid is. En dat er in organisaties zoveel mis gaat door dis-connectie, door niet-luisteren en door een gebrek aan vragen stellen.

Margaret Wheatley zegt dat luisteren mensen dichter bij elkaar brengt: ‘Listening moves us closer. Its helps us become more whole, more healthy. Not listening creates fragmentation, and fragmentation is the root of all suffering.’

Vertragen versnelt

Wat er lastig is aan luisteren? Luisteren werkt vertragend. Dat vinden mensen soms heel irritant. Maar door te vertragen kun je vaak sneller tot oplossingen komen. Vertragen moet je durven. Mijn vraag aan coachees, teams en leiders is: durf je in die open ruimte te stappen?

Het mooie van luisteren is dat je het je leven lang kunt oefenen. Dan ontdek je dat er verschillende niveaus van luisteren zijn.

De 4 luisterniveaus van Otto Scharmer (Theorie U)

Scharmer onderscheidt 4 luisterniveau ’s. Luisteren ziet hij als de oorzaak van alle dis-connectie en van falend leiderschap. Hij ziet het ook als de bron van goed leiderschap. Het eerste niveau van Luisteren noemt hij ‘downloading’. Hiermee bedoelt hij het luisteren vanuit gewoonte. Eigenlijk bevestigt deze vorm van luisteren wat je al weet. Je luistert vanuit de beperktheid van je eigen projecties. Niveau twee noemt hij ‘factual listening’: je kunt al luisterend op zoek zijn naar feiten die afwijken of nog ontbreken in je wereldbeeld.  Dit is het soort luisteren dat je bijvoorbeeld inzet als je een nieuwe computer gaat kopen en deze vergelijkt met je oude. Het 3e niveau is ‘empathisch’ luisteren. Hier luister je met een open hart:  je ervaart een situatie vanuit de beleving en context van de ander. Het is het luisterniveau dat je bijvoorbeeld toepast wanneer een vriend je vertelt dat zijn vader is overleden. Het 4e en laatste niveau noemt hij ‘generatief’ luisteren. Als je generatief luistert verbind je je met de ander op een dieper niveau, waardoor je allebei boven jezelf kan uitstijgen. Dit is een vorm van luisteren die bijdraagt aan werkelijke creativiteit en vernieuwing.  Een coach die zo kan luisteren, beluistert het hoogst haalbare potentieel bij de ander en helpt de coachee om dat te zien en te bereiken.  In organisaties kan deze luistervorm bijdragen om het potentieel tevoorschijn te brengen dat verborgen zit in complexe situaties.

De grote verdienste van Scharmer is dat hij luisteren wereldwijd onder de aandacht heeft gebracht bij leiders. Zijn leiderschapstrainingen op internet trekken tienduizenden mensen.

Liefdevolle leiders zien de potentie in elke situatie

Een liefdevol leider ziet de potentie in zichzelf, de ander en in de situatie waarin hij of zij zich bevindt. Een Liefdevol Leider kijkt niet naar wat er ontbreekt, maar wat er zou kunnen zijn. Dat bereik je door te luisteren achter de woorden: naar wat er werkelijk gezegd wordt, of naar wat er niet gezegd wordt.

Wanneer je als leider lichaamsgericht kunt luisteren verruimt dat je bewustzijn. Zo leer je om steeds opnieuw met een frisse blik te kijken naar jezelf, je collega of je team, de organisatie waarin je je beweegt en de wereld er omheen. Het vermogen om dienstbaar zijn aan het grotere geheel is volgens mij de grootste kwaliteit en kracht van liefdevol leiderschap.

In organisaties waar ik werk, ervaar ik dat de top vaak los staat van de realiteit. Er wordt niet of slecht geluisterd naar de werkvloer. Dan is het topmanagement bezig met het maken van plannen die niet verbonden zijn met de werkelijkheid van degenen die het werk doen, waardoor een bijna onoverbrugbare kloof ontstaat. Een manier om dat te voorkomen is door regelmatig te durven stil staan.

Ik stel soms de vraag: ‘wanneer is er voor het laatst echt goed geluisterd naar je in deze organisatie?’ Het is schokkend om te ervaren hoe vaak mensen in organisaties die ik begeleid, geen voorbeeld kunnen geven als antwoord op de laatste vraag.

Ode aan de pauze

‘Ik sta stil, en dat is een hele vooruitgang’ – Bertold Brecht

Luisteren heeft voor mij te maken met durven stilstaan. Gedurende een coachsessie, training of vergadering las ik regelmatig een pauzes in (lees hier Paula’s blog: Ode aan de pauze). Zo’n korte koffie, plas of stiltepauze helpt de deelnemers om zich af te vragen: wat is er nu gezegd? Wat wordt er niet gezegd? Wat wil er gezegd worden? Pauze is open ruimte waaruit iets nieuws kan ontstaan.

Een dergelijke pauze heeft effect, ook als die maar een halve of hele minuut duurt.  Als een team aan het begin van een vergadering één minuut stil staat bij de vragen: wat is onze intentie voor deze samenkomst, wat willen we met elkaar bereiken, waaraan wil ik bijdragen? Dan verhoogt dat de saamhorigheid en effectiviteit van het team.  Toch gebeurt dat nog niet veel, omdat de meeste teams een enorme druk ervaren om productief te zijn. Je moet echt lef hebben om uit dat keurslijf te stappen en stil te staan bij wat er werkelijk speelt.

Frisse vragen

Als je bij jezelf ‘naar binnen luistert’, weet je bijna altijd wat er aan de hand is, waar het om gaat, wat je te doen of te laten hebt. Als je met je hele lichaam naar de ander luistert, hoor je vaak ook helder wat er ècht aan de hand is.

Van mijn dochter (nu 21) heb ik in dat opzicht het meeste geleerd. In mijn moederschap heb ik me regelmatig afgevraagd wie van ons de meest wijze is.  Van jongs af aan stelde ze prachtige frisse vragen, die mijn perspectief op zaken kon veranderen. En die me duidelijk maakten dat zij haar eigen leider was en is.

Als een coachee de juiste vragen krijgt aangereikt waardoor hij of zij kan luisteren naar zijn of haar innerlijke antwoord, ontstaat vanzelf de lijn naar de oplossingsrichting.

In teams werkt het net zo. Als ik uitgenodigd wordt om een team  te begeleiden waar conflicten zijn, dan nodig ik deelnemers uit om met een frisse open blik te kijken, elkaar vragen te stellen en met een open hart te luisteren. Als je, al is het maar voor een uur, de ideeën die je over elkaar hebt opgebouwd parkeert en je echt open durft te stellen voor wat de ander je aanreikt, ontstaat er een sfeer waarin zaken als vanzelf, organisch ontstaan of worden opgelost.

6 Manieren om mensen of teams te helpen om naar elkaar te luisteren:

  1. Een minuut stilte inlassen voor een vergadering, waarin iedereen zich afvraagt wat er vandaag belangrijk is.
  2. Een korte stilte inlassen na de vergadering, waarin deelnemers voor zichzelf evalueren wat er gezegd en gebeurd is en uitwisselen wat ze daarvan leren voor de volgende bijeenkomst.
  3. Mensen aanmoedigen vragen te stellen in plaats van antwoorden te geven.
  4. Korte time-outs nemen tijdens gesprekken om te horen wat er gezegd is of wat er nog gezegd wil worden.
  5. Een belletje laten klinken in een vergadering, ‘ting’, als iemand praat vanuit eigen belang in plaats van het collectieve belang.
  6. Ervoor te zorgen dat iedereen aan het woord komt, ook de zwijgzame mensen.

Sprekend leiderschap is luisterend spreken

Frederic Laloux is een van mijn inspiratoren. Hij schreef het boek ‘Reinventing organizations’ waarvan ik vooral de korte, geïllustreerde versie een aanrader vind. Het mooie is dat hij als spreker ook zijn eigen theorie in de praktijk brengt. Ik vond het indrukwekkend om mee te maken hoe hij een lezing over zijn werk begint met het luisteren naar de zaal voordat hij gaat spreken en hoe hij midden in een verhaal durft te stoppen om te luisteren… Wow!  Een mooi voorbeeld van iemand die veel mensen bereikt met zijn visie op organiseren. Hij spreekt vanuit een diep besef waar hij voor staat.

Een liefdevol leider luistert niet alleen liefdevol, hij of zij spreekt ook vanuit verbinding met waar hij/zij voor staat, vanuit een visie op waar het heen moet. Al sprekend luistert hij of zij naar de luisteraars, in verbinding met wat zich aandient. Die manier van stil zijn, durven luisteren terwijl je spreekt, ervaar ik als waarachtig spreken.En als je de waarheid spreekt die in je leeft, heeft wat je zegt altijd gewicht. De komende jaren wil ik onderzoeken hoe je die vorm van luisterend spreken in organisaties tot cultuur kunt maken. Ook daar geldt weer dat één luisterend spreker al invloed heeft op de manier waarop de anderen spreken.

Luisteren maakt sprakeloos

Ik denk dat de eerste die me de kracht van luisteren heeft laten ervaren mijn oma is geweest. Ze zat bij ons op de bank en luisterde heel aandachtig naar iedereen die binnenkwam. Dus iedereen vertelde haar zijn of haar levensverhaal! Dat maakte diepe indruk op mij. Dat pure aandacht zo’n directe openhartigheid en verbondenheid tussen mensen teweeg kon brengen.

Ik spreek in mijn werk het liefst zo min mogelijk. Dan is er ruimte voor luisteren. Mijn werk maakt me ook dankbaar. Het blijft me ontroeren en verbazen, dat als er ruimte is om te luisteren mensen zich bereid tonen om werkelijk te onderzoeken, om zich te ‘ontvouwen’ zoals Jaworski dat in zijn boek Synchroniciteit zo mooi zegt. Dat deelnemers al luisterend naar zichzelf en anderen, hun plaats in de systemen waarin ze leven en werken herijken. En bereid zijn om te laten gebeuren wat er wil gebeuren….

In een coachingsgesprek vroeg ik de coachee om even stil te zijn en te luisteren wat de oplossing was voor haar vraagstuk. Binnen 2 minuten wist ze feilloos hoe ze moest handelen.

In een recente training sprak een professional tijdens de evaluatie de voor mij onvergetelijke woorden: ‘Ik merk op dat iedereen die langs me loopt een andere windstroom creëert in mijn gezicht.’ Met deze poëtische uitspraak gaf hij aan dat hij zijn zintuiglijke antennes had aangezet.

Een manager vertelde me: ‘door Embodied Learning heb ik vooral geleerd om meer achterover te leunen. Hierdoor heb ik veel meer tijd om rond te lopen op de werkvloer en te horen wat er speelt. Zo weet ik met welke zaken ik me wel en niet bezig moet houden’.

Waar luister jij graag naar?

Als je wilt ervaren wat muziek met je kan doen, nodig ik je van harte uit om naar dit liedje te luisteren, dat me momenteel erg raakt. Luister en voel wat het met je doet, ook al versta je niets van wat er gezegd wordt. Luister ook naar de stilte tussen de noten. Naar de samenwerking tussen de muzikanten. En als je naar het filmpje gaat kijken, kijk dan naar de ontmoeting tussen culturen die deze muziek tot stand brengt. Dit liedje roept bij mij een mengsel op van tederheid, ontroering, warmte en pijn. Allemaal tegelijk. Dat is wat mensen in elkaar teweeg kunnen brengen: een ervaring van verbonden zijn.

Kennismaken met Embodied Learning?